Schoolstress. Als begeleider van dagtrajecten is het een zeer aanwezig gegeven in mijn groepen. Maar ook buiten mijn groepen zie ik veel kinderen met schoolstress. Kijk maar eens rond in de school van je kinderen, aan de schoolpoort, of observeer al maar eens de foto’s die je van tijdens de lessen te zien krijgt.
Zo is schoolstress ook binnen mijn gezin een constante factor geworden.
Schoolstress ontstaat o.a. wanneer er een grote druk ervaren wordt op school of tijdens het studeren; goede punten moeten halen, een grote hoeveelheid huiswerk of toetsen, faalangst, sociale en maatschappelijke druk, combinatieproblemen met schoolwerk en hobby’s en bijkomende vermoeidheid...
Ook over- en onderprikkeling spelen een grote rol in het ervaren van stress, pesterijen(*) van medeleerlingen en leerkrachten en niet te vergeten de familiale omstandigheden.
Hoe schoolstress signaleren? Dan kijken we naar vier grote factoren:
- mentale symptomen: angst, concentratieproblemen, geheugenproblemen, een gevoel van overweldiging,...
- emotionele symptomen: prikkelbaarheid, verdriet, frustratie, minderwaardigheid,...
- fysieke symptomen: hoofdpijn, buikpijn, vermoeidheid, slaapproblemen,...
- gedragsveranderingen: terugtrekken, uitstelgedrag, gedragsproblemen, spijbelen, liegen,...
Het is van belang om schoolstress tijdig in kaart te brengen en hiernaar te handelen. Langdurige stress kan leiden tot depressie, burn-out en angststoornissen. Hoe jong of hoe oud de persoon of het kind in kwestie ook is. In geval van het laatste kan langdurige schoolstress ook leiden tot leerproblemen, onderpresteren en onverschilligheid, wat op zich weer voor extra stress zal zorgen en het probleem enkel erger maakt.
Wordt schoolstress niet gesignaleerd of niet aangepakt? Dan kan de psychologische en emotionele reactie op deze langdurige en/of intense negatieve ervaringen resulteren in schooltrauma. Echter wordt het woord trauma nog veel te vaak onderschat, maar het kan al in kleine factoren aanwezig zijn en bij het minste getriggerd worden. Ook nu staat er geen leeftijd op (school)trauma.
In tegenstelling tot schoolstress, wat vaak tijdelijk is en in sommige gevallen zelfs een natuurlijke reactie op uitdagingen is, heeft schooltrauma diepere en meer langdurige gevolgen. Trauma kan zelfs op latere leeftijd nog zijn sporen nalaten, zeker wanneer het niet behandeld wordt.
De belangrijkste oorzaken van schooltrauma zijn chronische en onbehandelde schoolstress, in de hand gewerkt door pesten en uitsluiting, overmatige druk en faalangst, negatieve interacties met leerkrachten en leerlingen, onrechtvaardige behandeling, extreme discipline en lichamelijke of psychische mishandeling. Echter worden veel van deze oorzaken maar al te vaak geminimaliseerd en afgedaan als een overdreven reactie.
De symptomen van schooltrauma gaan nog net iets verder als die van schoolstress.
Let op de volgende signalen:
- emotioneel: angst, depressie, laag zelfbeeld, gevoel van machteloosheid, boosheid, opstandigheid,...
- cognitief: leerproblemen, concentratieproblemen, desinteresse,...
- fysiek: hoofdpijn, buikpijn, slaapproblemen, eetproblemen, onverklaarbare ziekte,...
- sociaal: terugtrekken, geen zin meer in hobby’s, lusteloosheid, gebrek aan vertrouwen in anderen,...
- gedragsproblemen: spijbelen, liegen, emotieregulatie, alles doen om de schoolomgeving te kunnen vermijden,...
(*)De invloed van pesterijen op schoolstress en schooltrauma.
Pesten is een schadelijke en herhaaldelijke vorm van opzettelijk fysiek of verbaal agressief/schadelijk gedrag. Op pesten en gepest worden staat opnieuw geen leeftijd, maar het kan ernstige emotionele, mentale en sociale gevolgen hebben.
Ook pesten wordt in vele gevallen onderschat, maar het kan al op een kleine, subtiele manier plaatsvinden:
- fysiek is de meeste zichtbare vorm en heeft als doel om iemand fysiek pijn te doen of bang te maken: slaan, schoppen, duwen, eigendommen vernielen,...
- verbaal is de meest voorkomende vorm en kan zelfs onbewust gebeuren. Het heeft als bedoeling om iemands zelfbeeld of zelfvertrouwen schade toe te brengen: beledigen, schelden, herhaaldelijk plagen,...
- sociale uitsluiting is een meer subtiele vorm, maar ook alom aanwezig. Het kan zich o.a. manifesteren in uitsluiten, negeren of roddelen. In een schoolomgeving kunnen ook (onterechte) vooroordelen van leerkrachten en leerlingen een sterk en niet te verwaarlozen effect hebben.
De gevolgen van pesten kunnen enorme omvang aannemen: angst, depressie, laag zelfbeeld, PTSS, eet- en slaapproblemen, automutilatie, sociale isolatie, concentratiestoornissen, leerproblemen, gedragsproblemen,... Moet ik nog doorgaan? Onbehandeld draag je deze gevolgen zelfs je hele leven met je mee én geef je ze door aan jouw nakomelingen.
Belangrijk om weten is dat pesten vaak gebeurt vanuit een bepaald macht- of onmachtsgevoel. Kinderen, maar ook volwassenen die pesten, hebben vaak zelf een goedgevulde rugzak en projecteren hun gevoelens en allergieën op anderen. Ook groepsdynamiek mag hier niet onderschat worden. Hoewel dit alles natuurlijk absoluut geen reden is om dit gedrag goed te praten, maar het kan wel zorgen voor een bepaald begrip, waardoor het gedrag bij het slachtoffer wat minder hard kan binnenkomen of blijven hangen.
Heb je nog vragen rond schoolstress, schooltrauma of pestgedrag?
Twijfel je of je bepaalde signalen bij je kind oppikt of misschien gewoon over het hoofd ziet?
Blijf er niet mee zitten en spreek er over.
Reactie plaatsen
Reacties